Hollanda’da yaşıyorsanız, mutlaka evinize yakın bir orman vardır. Sonbaharda yürüyüşe çıktığınızda, farklı mantar türleriyle karşılaşmışsınızdır. Mantar gördüğüm zaman, önce fotoğrafını çekiyorum, sonra da Google görselde ne mantarı olduğunu aratıyorum.

Türkiye’de biyoloji öğretmenliği yapan Hazal Elif Caf, Eindhoven’a göç ettikten sonra, kariyer değişikliği yaparak resim hobisini işe dönüştürdü.

Hazal Elif Caf ile Hollanda’nın Halüsinojen Mantarları yazısını kaleme almaya karar verdik. (Yazıdaki bu muhteşem çizimleri Elif yaptı :))

İlkokul 5. sınıf Fen bilgisi dersinde öğrendiğimiz mantarlar konusuna, hep birlikte tekrar bir göz atalım. Ormandan yanlışlıkla halüsinojenik etkisi olan sihirli mantarları koparmayalım 🙂

Mantar Bir Bitki Değildir

Mantarlar bitki değildir. Mantarlar, uzun yıllar bitki aleminde listelenmiştir. Daha sonra bilim insanları, mantarların hayvanlarla daha yakın bir ilişki gösterdiğini, ancak benzersiz ve ayrı yaşam formları olduğunu öğrendi. Şimdi, Mantarlar kendi krallıklarına yerleştirildi. Mantarın gördüğümüz kısmı sadece organizmanın meyvesidir. 

Mantarlar bitkiler gibi kendi besinlerini üretemezler, besinlerini bitkilerle veya diğer canlılarla (alglerle liken dediğimiz yapıları oluştururlar mesela, ağaçların üzerinde cok görürüz) yaptıkları birliktelikten sağlarlar. Mantarları inceleyen bilim dalına ise mikoloji denir.

Hollanda’da Kaç Çeşit Mantar Var?

Mantarlar her yerdedir. Diğer organizmaları parazite eder veya karşılıklı ilişkiler içinde yaşarlar.

Neredeyse tüm ekosistemlerin işleyişi için gereklidirler, ancak çok gizlidirler.Fungi ailesinde, yaklaşık 14.000 tür bilimsel olarak sınıflandırılmıştır. Çok daha fazlası da keşfedilmeyi bekliyor.

Hollanda’da yaklaşık 5.250 mantar türü bulunmaktadır. Bunların çoğu ciddi tehdit altında ve Hollanda’da son on yılda yaklaşık 200 türün nesli tükendi.

Zehirli Mantarlar

Mantar, veganlar arasında en popüler ve egzotik besin kaynağından biridir.Tüm yenilebilir mantar türleri farklı derecelerde protein ve lif içerir. B vitaminlerinin yanı sıra bağışıklık sistemini desteklemeye ve hücre ve dokulara zarar gelmesini önlemeye yardımcı olan selenyum adı verilen güçlü bir antioksidan içerirler.

Her mantarın yenilebilir olmadığını ve bazılarının ölüme bile yol açan tehlikeli zehirlerle geldiğini bilmelisiniz. Her mantar uzmanı aynı mantrayı tekrarlar: ‘Kesin olarak tanımlayamadığınız sürece asla bir mantar yemeyin.’ Yine de mantarın türünün tespiti her zaman kolay değildir.

Sinek mantarı (Amanita Muscaria)

Sinek mantarı (Amanita muscaria), Gelin mantarı olarak da bilinen, Amanitaceae familyasından zehirli ve halüsinojen bir mantar türüdür. İbotenik asit, müsimol gibi zehirli bileşikler içerir ve Pantherina sendromu zehirlenmesine yol açar.

Yarattığı delilik krizleri 4-6 saat sürer. Bu mantardan etkilenenlerde; ruh halinin değişmesi, (keyifli veya kaygılı durum), nedensiz gülme, hayal görme, konuşma güçlüğü, kas spazmları, görme ve işitme bozukluğu, yorgunluk gibi belirtiler görülür. Bu mantardan zehirlenmelerde ölüm olayı nadirdir, özellikle küçük çocuklarda tehlikeli olabilmektedir.

Parlak kırmızı ve turuncu renklerde olabilir. Diğer amanita türleri gibi beyaz renkli, yumurta şeklinde bir kapsülden çıkar, genelde üzerindeki zarın kalıntılarından kaynaklanan beyaz noktalar taşır.

Avrupa’da sinek mantarının şans getirdiğine inanılır. Ortaçağ’da üzerine konan sinekleri sersemletip boğduğu için bu mantarın suyu sineklerden korunmak için kullanılmıştır.

Bu mantar her zaman insanların ilgisini çekmiş, süslemelerde, çocuk kitaplarında kırmızı renkli beyaz benekli sevimli bir mantar olarak resmedilmiştir.

Sibirya’da şamanlar tarafından çeşitli amaçlarla kullanıldıkları, Vikinglerin de bir yeri işgal etmeden önce cesaret vermesi için bu mantarı yedikleri bilinmektedir.

Şamanlar ayinlerini düzenlemeden önce bu mantarlardan yerler ve uykuya yatarlar. Mantarın getirdiği uyku hali ve halüsinojenik etkilerle gördükleri rüyaları anlatarak kehanette bulunurlar.Ayrıca ünlü oyun Mario’nun mantarının bu mantar türünden esinlendiği bilinmektedir.

2008 yılında Hollanda Sağlık ve Spor Bakanı, Amanitamuscaria veya Fly Agaric de dahil olmak üzere tüm bilinç değiştiren mantarların yasaklanması için önerisini yayınladı. Bu mantarı dahil etmelerinin sebebi, Psilocybe cubensis yasağı yürürlüğe girdikten sonra, insanların Amanita’yı alternatif olarak deneyebilecekleri, çünkü ‘Amanita muscaria zehirlidir’.

Köygöçüren Mantarı (Amanita phalloides)

Köygöçüren, evcikkıran, ölüm meleği olarak da adlandırılır. Çok tehlikeli bir mantar çeşidi olan ölüm meleği, içeriğindeki amanitin maddesi nedeniyle zehirlenmeye yol açar. Sindirilmesinin ardından 8-12 saat içinde karaciğer ve böbreğe ciddi zararlar verir.Death Cap

Mikolog (mantar uzmanı) Jilber Barutçiyan, yenilebilen türlerle benzerliğinden dolayı karıştırılan zehirli ve öldürücü köygöçüren mantarı konusunda uyarılarda bulunarak, “Dünya genelinde mantar zehirlenmesinden olan ölümlerin yüzde 90-95 kadarından bu mantar (köygöçüren) sorumlu.

Bu mantarın 50 gram kadarı insanı öldürmeye yeter. Bu mantarı tanımayan hiç kimse ormana mantar toplamaya çıkmasın. Yakın tarihli haberlere baktığımızda 2019 yılında Hollanda’da 28 kişi mantardan zehirlenmiş.

Amanita phalloides, sümüklü böcekler gibi pek çok hayvan tarafından yenilse de insanlar için öldürücüdür. Mantara dokunmak sizleri zehirlemez.

Ağulu Mantar (Omphalotus olearius)

Omphalotus olearius, turuncu solungaçlı bir mantardır. Avrupa’da çürüyen kütüklerde, gömülü köklerde veya sert ağaçların dibinde bulunur.Omphalotus olearius

Omphalotus olearius ve diğer Omphalotus türleri, toksin illudin S içerir ve insanlar için zehirlidir. Ölümcül olmasa da, bu mantarı tüketmek çok şiddetli kramplara, kusmaya ve ishale yol açar.

Hollanda’da mantarlar hakkında daha fazla bilgi almak isterseniz Nederlandse Mycologische Vereniging sayfasına göz atabilirsiniz.

Halüsinojen Mantarlar (Psilocybin)

Halüsinojen mantarların içindeki “sihir”, vücutta psilocin haline gelen “psilocybin” adlı etken maddeden gelmektedir.

Psilocin, beyindeki tüm serotonin reseptörlerini birbirine bağlayarak, halüsinasyonlara veya sineteziye, diğer bir deyişle iki farklı duygunun birbirine karışmasına, sebep olabiliyor. Örneğin, bu maddenin etkisi altındaki bir kimse renkleri koklayabildiğini veya sesleri görebildiğini hissediyor.

Tarihin ilk çağlarından beri, zihin değiştiren her maddeyi kullanma eğilimi gösteren insanlar psilocybin içeren mantarları da binlerce yıldır araştırıyor.

Avrupa ve Kuzey Afrika’da, yapım tarihleri MÖ 6.000 ile 9.000 yılları arasında değişen ve Psilocybe cinsinden mantarların tasvir edildiği iddia edilen mağara resimleri keşfedilmiştir.[1][2]

Eski Orta ve Güney Amerika medeniyetlerinde bulunan heykeller, mantarların o zamanlar dini törenlerde kullanıldığını göstermektedir.psilocybin mushrooms

Aztekler bu mantarları “teonanacatl – Tanrıların eti” şeklinde tarif etmişlerdir. Tarihçiler Aztek ruhani liderlerinin bu halüsinojenleri kullanarak farklı bir bilinç düzeyine geçtiği, tanrılar ve diğer ruhlarla iletişim kurduklarına inandıklarını belirtmişlerdir.

Sihirli Mantarların Faydaları

Halüsinojen mantarlar sınıfına giren ve Türkiye’de sihirli mantar olarak bilinen Magic Mushroom’un içerdiği, psilosibinden dolayı travma sonrası stres bozukluklarıyla baş etmede oldukça başarılı olduğu biliniyor.

Yapılan yeni araştırmalar ise, özellikle obsesif kompulsif bozukluk ve depresyona karşı da etkili olabileceğini gösteriyor. Fakat araştırmayı yapan bilim insanları, bunun ilaç olarak kullanılmasının bir takım halüsinasyonlara sebep olduğu için şu an mümkün olmadığını belirtiyorlar.

Halüsinojen mantarların faydaları hakkında pek çok yazı kaleme alınmış.

Beynin tüm birimlerini, nöral ağlarla birbirine bağlayarak beynin işlevselliğini arttırdığı gibi, halk arasında mutluluk hormonu olarak bilinen “serotonin”e benzer bir etki yapıyor.

Beynin birbirleriyle bağlantılı olmayan kısımlarını bile, birbirleriyle iletişim haline soktuğu için stres ve kaygıya neden olan eski nöral bağların yerine sağlıklı kollar oluşturacak yeni ağların ortaya çıkmasını sağlayabiliyor. Daha detaylı bilgi almak isterseniz buraya göz atabilirsiniz.

Hollanda’da bazı mantarların satışı yasal ve isterseniz kendi eviniz de bile sihirli mantar büyütme kitlerini alıp yetiştirebilirsiniz.

Mantar dünyası derya deniz, benim ilgimi çeken kısımları kaleme aldım. Daha fazla bilgi edinmek isterseniz, yazımda alıntılar yaptığım kaynaklara göz atabilirsiniz.

Artık yürüyüşe çıktığınızda, hangi mantarlara dokunmamanız gerektiğini hakkında fikir sahibi olmuşsunuzdur. :))

Halüsinojen mantar deneyimlerinizi yorumlar kısmına yazmayı unutmayın :))